Prawo

Wielu osobom pokrzywdzonym lub ich rodzinom trudno jest na początku odnaleźć się w kwestiach prawnych ze względu na mnogość zasad i formalności.

Wiele osób zastanawia się, czy muszą zgłaszać przestępstwo i co się z tym wiąże. Dlatego warto najpierw zasięgnąć porady. Podczas konsultacji możesz porozmawiać o tym, co jest Twoim celem i jakie kroki prawne możesz podjąć, aby go osiągnąć. Jakie kroki chcesz wykonać? Co Cię czeka? Jakie roszczenia przysługują Ci wobec sprawcy lub sprawczyni? Jak długo trwa postępowanie karne? Porada prawna pomoże Ci w świadomym podjęciu decyzji o dalszym postępowaniu.

Możesz skorzystać z bezpłatnej porady prawnej lub skontaktować się z prawnikiem.

Poradnie

W całych Niemczech działają poradnie – niektóre oferują także bezpłatne porady prawne lub mogą polecić odpowiedniego prawnika. Często jest to pierwszy punkt kontaktu dla szukających pomocy osób pokrzywdzonych i ich rodzin. Tutaj znajdziesz poradnię w swojej okolicy.
Do poradni

Kancelarie prawne

Prawnicy specjalizują się w różnych dziedzinach – na przykład w prawie karnym, w prawie cywilnym lub w prawie socjalnym. Zależnie od tego, co jest Twoim celem – złożenie doniesienia o przestępstwie lub dochodzenie roszczenia o odszkodowanie – warto poszukać prawnika lub prawniczki o specjalizacji w danej dziedzinie.

Niektórzy prawnicy specjalizują się w reprezentowaniu klientów, którzy stali się ofiarami przestępstwa. Należy jednak wiedzieć, że adwokaci prawa karnego z reguły reprezentują także i przede wszystkim oskarżonych. Inni adwokaci broniący praw ofiar są – zwykle jako adwokaci prawa socjalnego i/lub rodzinnego – wyspecjalizowani w kwestiach dotyczących ustawy o odszkodowaniach dla ofiar przestępstw lub ochrony przed przemocą i nie uczestniczą w postępowaniu karnym w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Z tego względu należy koniecznie dopytać o specjalizację i doświadczenie prawnika lub prawniczki.

Na stronie internetowej kancelarii lub drogą telefoniczną można ustalić, czy prawnik lub prawniczka ma już doświadczenie w poradach prawnych dotyczących tematu nadużyć seksualnych. Niektórzy prawnicy współpracują również z poradniami lub stowarzyszeniami na rzecz obrony ofiar, takimi jak Weisser Ring e. V., i specjalizują się szczególnie w dziedzinie pomocy prawnej dla osób pokrzywdzonych w postępowaniu karnym.

Najważniejsze przy wyborze: podczas rozmowy musisz czuć, że jesteś w dobrych rękach i że otrzymujesz wartościowe porady. Pierwsze wrażenie możesz uzyskać w rozmowie telefonicznej. Jeżeli nie chcesz iść sam(a), możesz zabrać ze sobą również zaufaną osobę. Prawnicy często oferują pierwszą rozmowę nieodpłatnie. Za pośrednictwem stowarzyszenia Weisser Ring e. V. możesz także otrzymać tzw. czeki pomocy na pierwszą poradę u adwokata lub adwokatki. Tutaj znajdziesz prawnika lub prawniczkę w swojej okolicy.
Do prawników 

W rubryce „Historie, które dodają odwagi” przeczytaj rozmowę z Petrą Ladenburger, która od blisko 30 lat reprezentuje osoby pokrzywdzone z powodu przemocy na tle seksualnym jako prawniczka przed postępowaniem sądowym i w jego trakcie.

Czynności seksualne z udziałem dzieci, a więc nieletnich w wieku do 14 lat, są zawsze karalne. Nawet wtedy, gdy dziecko rzekomo wyraża zgodę lub nawet inicjuje czynność seksualną.

Do tej kategorii zalicza się następujące czynności:

• Całowanie dziecka z językiem.
• Wykonywanie czynności seksualnych na ciele dziecka.
• Zmuszanie dziecka do zaspokajania swoich potrzeb seksualnych.
• Zmuszanie dziecka do wykonywania czynności seksualnych wobec siebie.
• Wchodzenie w ciało dziecka, na przykład w pochwę, pupę lub usta. Penetracja może odbyć się przy użyciu penisa, ale także palca lub dowolnego przedmiotu. Badania medyczne, które są niezbędne do leczenia dziecka, nie należą do tej kategorii.

Penetracja ciała dziecka stanowi bardzo ciężką postać nadużycia seksualnego. Istnieją jednak również nadużycia seksualne, które nie są bezpośrednio związane z ciałem dziecka:

• Próby obudzenia w dziecku zainteresowań seksualnych poprzez wiadomości lub rozmowy.
• Zaspokajanie swoich potrzeb seksualnych na oczach dziecka.
• Pokazywanie dziecku obrazów lub nagrań przedstawiających czynności seksualne.

Istnieją także nadużycia seksualne z wykorzystaniem mediów cyfrowych. Tutaj wyjaśniamy, jakie czynności należą do tej kategorii.

Sexuelle Handlungen mit Minderjährigen ab 14 Jahren sind nicht generell, sondern nur unter bestimmten Umständen strafbar.

Na przykład: gdy zadaniem sprawcy lub sprawczyni było zapewnienie ochrony dla osoby nieletniej powierzonej jego lub jej opiece. Taka relacja pieczy może powstać na przykład w przypadku wychowania, kształcenia lub sprawowania opieki (§ 174 kodeksu karnego). Kategoria ta obejmuje na przykład kuratorów sądowych, personel pedagogiczny lub kierownictwo placówki.

Kwestię ochrony młodzieży przed nadużyciami seksualnymi reguluje ponadto § 182 kodeksu karnego. W myśl jego zapisów karze podlega ten, kto wykorzystuje przymusowe położenie osoby nieletniej – na przykład w przypadku ucieczki z domu – bądź w wieku powyżej 18 lat płaci za czynności seksualne. Ponadto osoba w wieku powyżej 21 lat podlega karze z powodu czynności seksualnych z udziałem osoby nieletniej w wieku do 16 lat, jeżeli ofiara nie jest zdolna do samodzielnego decydowania w sprawach seksualnych wobec sprawcy lub sprawczyni. To oznacza, że osoba pokrzywdzona w stosunku do sprawcy lub sprawczyni nie jest w stanie w pełni pojąć swojego postępowania, a tym samym nie może wyrazić zgody na czynność seksualną. Sprawca lub sprawczyni musi to rozpoznać i wykorzystać.

W prawie karnym postępowanie przeciwko sprawcy lub sprawczyni prowadzi państwo, reprezentowane przez policję i prokuraturę.

W prawie cywilnym osoba pokrzywdzona może samodzielnie wystąpić przeciwko sprawcy lub sprawczyni. Jeżeli dostępne są wystarczające dowody potwierdzające popełnienie czynu karalnego, prokuratura wnosi oskarżenie, a sąd skazuje sprawcę lub sprawczynię na odbycie kary. W postępowaniu karnym osoba pokrzywdzona pełni przede wszystkim funkcję świadka.

Podczas gdy celem prawa karnego jest ukaranie osoby winnej, prawo cywilne służy do dochodzenia roszczeń wobec kogoś, na przykład o odszkodowanie lub zadośćuczynienie. Osoba pokrzywdzona nie jest tu świadkiem, lecz stroną postępowania. To znaczy, że może samodzielnie wystąpić przeciwko sprawcy lub sprawczyni bądź ich zaskarżyć, w miarę możliwości reprezentowana przez wsparcie prawne, tj. adwokata lub adwokatkę.

Postępowanie cywilnoprawne znacząco różni się od postępowania karnego. Policja i prokuratura nie prowadzi żadnego dochodzenia.

Niezbędne środki dowodowe należy zgromadzić samodzielnie. Na początku procesu cywilnego znajduje się zazwyczaj tzw. pisemne postępowanie przygotowawcze. Postępowanie to służy do przygotowania rozprawy głównej. Najpierw osoba będąca powodem przedstawia roszczenie – na przykład o wypłatę zadośćuczynienia – którego zamierza dochodzić, oraz wymienia dowody – na przykład świadków, zaświadczenia lekarskie, zdjęcia – na których opiera swoje roszczenie. Następnie strona przeciwna odpowiada i stara się podważyć materiał dowodowy, na przykład powołując własnych świadków. To pisemne postępowanie przygotowawcze może ciągnąć się przez wiele miesięcy, zanim dojdzie do rozprawy sądowej.

W przypadku postępowania cywilnoprawnego należy dopełnić wielu formalności i samodzielnie przedstawić wszystkie dowody. Z tego względu ważne jest skorzystanie ze wsparcia adwokata lub adwokatki. Warto zasięgnąć kompleksowej porady jeszcze przed wniesieniem pozwu. Osoby o niskich dochodach mogą wystąpić do swojego sądu rejonowego o wydanie tzw. zaświadczenia o przejęciu kosztów porady. Jeżeli takie zaświadczenie zostanie wydane, państwo przejmuje koszty pozasądowej porady prawnej. Jeżeli dojdzie do postępowania sądowego, możesz wystąpić o przyznanie pomocy z tytułu kosztów procesowych. Oznacza to przejęcie kosztów postępowania sądowego – w tym kosztów sądowych oraz kosztów własnego adwokata. Wniosek ten należy złożyć do sądu właściwego dla danego postępowania.

Ta kwestia jest różnie uregulowana w prawie karnym i prawie cywilnym. W prawie karnym: im cięższą karą zagrożony jest dany czyn, tym dłużej może podlegać karze.

W przypadku takich czynów karalnych, jak nadużycia seksualne wobec dzieci, stosuje się okres przedawnienia od 5 do 20 lat – przy nadużyciu ze skutkiem śmiertelnym okres ten wynosi 30 lat. Bieg terminu w prawie karnym rozpoczyna się generalnie z chwilą zakończenia ostatniego czynu. W przypadku czynów karalnych o charakterze seksualnym obowiązuje jednak szczególna regulacja. Tutaj bieg okresu przedawnienia rozpoczyna się dopiero wtedy, gdy ofiara ukończy 30. rok życia. Terminy te mają jednak charakter wyłącznie orientacyjny: prawomocną decyzję podejmuje właściwa prokuratura lub sąd karny.

W przypadku cywilnoprawnych roszczeń odszkodowawczych z powodu umyślnego naruszenia prawa do samostanowienia w sprawach seksualnych oraz z powodu umyślnego stworzenia zagrożenia dla życia, ciała, zdrowia i wolności ustawa przewiduje okres przedawnienia w wymiarze 30 lat.
Przy dochodzeniu roszczeń cywilnoprawnych wobec sprawcy lub sprawczyni pomocne może być zasięgnięcie porady prawnika lub prawniczki o odpowiedniej specjalizacji. W rubryce „Pomoc na miejscu” znajdziesz prawnika lub prawniczkę w swojej okolicy.

Do prawników

Postępowanie prawnokarne może być bardzo czasochłonne. Prowadzi to niestety do tego, że od złożenia doniesienia o przestępstwie do wyroku często upływa wiele miesięcy, w niektórych przypadkach nawet wiele lat.

Tak jest szczególnie wtedy, gdy czyny zostały popełnione dłuższy czas temu lub konieczne jest przesłuchanie wielu świadków. W związku z tym warto wcześnie poszukać wsparcia prawnika lub prawniczki i/lub pomocy psychologiczno-społecznej oraz zasięgnąć porady przed złożeniem doniesienia.

Główny trzon postępowania w prawie cywilnym zwykle obejmuje mniej rozpraw niż w prawie karnym. Nie musi to jednak oznaczać, że procedura szybko się zakończy. Wynika to również z tego, że postępowanie cywilnoprawne często jest „odraczane”, a więc przerywane, jeżeli równolegle prowadzone jest postępowanie prawnokarne. W takich przypadkach czeka się na zakończenie postępowania prawnokarnego, zanim kontynuowane będzie postępowanie cywilnoprawne.

Oprócz tego zazwyczaj prowadzi się tzw. pisemne postępowanie przygotowawcze, które może trwać wiele miesięcy. Strona powoda przedstawia wówczas sądowi, na czym opiera swoje roszczenie, oraz wskazuje wszystkie dowody. Strona pozwana z kolei stara się podważyć te dowody i wskazać, że na przykład roszczenie o zadośćuczynienie jest bezzasadne.

Każde postępowanie karne rozpoczyna się od postępowania przygotowawczego. Prokuratura uruchamia takie postępowanie, jeżeli dostrzega przesłanki wskazujące na popełnienie czynu karalnego.

Nazywa się to podejrzeniem wstępnym. Takie podejrzenie wstępne może zaistnieć na przykład wtedy, gdy ktoś złoży doniesienie o popełnieniu przestępstwa bądź gdy prokuratura lub policja w inny sposób uzyska wiedzę o potencjalnym czynie karalnym, na przykład na podstawie wskazówki.

Podczas postępowania przygotowawczego prokuratura stara się ustalić, co rzeczywiście się wydarzyło. Proces ten jest prowadzony przy wsparciu szczególnie policji, która na przykład przesłuchuje świadków. Na zakończenie postępowania przygotowawczego prokuratura podejmuje decyzję na podstawie ustaleń faktów: wnosi oskarżenie lub umarza postępowanie.

Dowiedz się więcej o złożeniu doniesienia, zeznaniach i pracy policji w postępowaniu przygotowawczym.
Do postępowania przygotowawczego
 

Kiedy prokuratura zakłada, że ustalenia są wystarczające do skazania podejrzanego w sądzie, wnosi oskarżenie.

Sąd sprawdza wówczas, czy otwarte zostanie tzw. postępowanie główne. Wyznacza się termin rozprawy i wzywa się oskarżonego lub oskarżoną, ofiarę i świadków.

Jeżeli nie, prokuratura umarza postępowanie przeciwko osobie podejrzanej. Osoba pokrzywdzona może jednak wówczas wnieść zażalenie, a później ewentualnie starać się o tzw. postępowanie sądowe w celu zmuszenia prokuratury do wniesienia oskarżenia publicznego.

Od 2017 roku osoby pokrzywdzone przemocą na tle seksualnym mają prawo do obecności i opieki specjalisty podczas całego postępowania karnego.

Takie psychologiczno-społeczne wsparcie procesowe jest zapewniane osobom pokrzywdzonym w ramach tzw. przydzielenia. Wniosek o przydzielenie składa się w sądzie. Może to nastąpić również w postępowaniu przygotowawczym.

Psychologiczno-społeczne wsparcie procesowe dostarcza informacji, opieki i pomocy dla osób pokrzywdzonych już na etapie postępowania przygotowawczego oraz później, podczas rozprawy głównej i po jej zakończeniu. Takie profesjonalne wsparcie może być pomocne, ponieważ dla wielu osób pokrzywdzonych postępowanie prawne jest znacznym obciążeniem. Wsparcie procesowe nie zastąpi jednak porady prawnika lub prawniczki. W naszej bazie danych znajdziesz kontakty do uzyskania psychologiczno-społecznego wsparcia procesowego w swoim kraju związkowym.
Do wsparcia procesowego

Oprócz tego lokalnie często dostępne są poradnie, których pracownicy mogą towarzyszyć w sądzie również innym świadkom. Informacje na temat praw osób poszkodowanych i pokrzywdzonych w postępowaniu karnym znajdują się w publikacji „Opferfibel“ (Najważniejsze informacje dla osób pokrzywdzonych) wydanej przez Bundesjustizministerium (federalne Ministerstwo Sprawiedliwości).

Podczas prawnokarnej rozprawy głównej przed sądem rozstrzyga się o winie osoby oskarżonej.

W ramach postępowania dowodowego ponownie przesłuchuje się wszystkich świadków oraz dodatkowo funkcjonariuszy policji prowadzących postępowanie przygotowawcze. Ponadto w określonych przypadkach zeznają także biegli, na przykład eksperci w dziedzinie medycyny sądowej lub psycholodzy. Jeżeli po zakończeniu postępowania dowodowego sąd jest przekonany, że osoba oskarżona dopuściła się danego czynu, skazuje ją na odbycie kary. Jeżeli po zakończeniu postępowania dowodowego nadal pozostają wątpliwości co do winy osoby oskarżonej, zostaje oczyszczona z zarzutów.

Dowiedz się więcej o postępowaniu głównym w prawie karnym i jego przebiegu.Do postępowania głównego

Dla osób pokrzywdzonych poważnymi czynami karalnymi, do których jednoznacznie należą wszystkie czyny karalne o charakterze seksualnym, dostępna jest możliwość wniesienia oskarżenia posiłkowego.

Mogą występować w postępowaniu karnym obok prokuratury jako dodatkowy oskarżyciel, a tym samym mieć wpływ na prowadzone postępowanie. Oskarżenie posiłkowe umożliwia aktywne uczestniczenie w procesie i otrzymanie dodatkowych praw.

Dzięki temu można mieć wgląd do akt, zadawać pytania innym uczestnikom postępowania i wnosić o wyłączenie sędzi(ego) z powodu obawy o stronniczość. Można także składać wnioski dowodowe i wyjaśnienia, a na koniec postępowania dowodowego wygłosić tzw. mowę oskarżycielską. W przypadku oczyszczenia osoby oskarżonej z zarzutów można podjąć kroki prawne, aby temu przeciwdziałać. Nie ma jednak możliwości zaskarżenia wymiaru zasądzonej kary.

Dowiedz się więcej o oskarżeniu posiłkowym.

Do oskarżenia posiłkowego

Jeżeli chcesz uzyskać bardziej szczegółowe informacje, następujące źródła mogą być pomocne:

• Ochrona dzieci
• Prawa dzieci
• Prawo karne
• Odszkodowanie
• „Opferfibel” (Najważniejsze informacje dla osób pokrzywdzonych) federalnego Ministerstwa Sprawiedliwości