Dışarıdan çare aramanın olağanüstü yardımı oluyor

Bayan Witthöft, Federal Aile Bakanlığı'nın (Bundesfamilienministerium) bir araştırmasına göre zihinsel veya bedensel bir engele sahip kadınlar, çocukluk ve gençlik yıllarında iki ilâ üç kat daha yoğun cinsel istismarla karşı karşıya kalıyor. Bu neden böyle?

Bir engele sahip çocuklar ve gençler çoğu zaman kendini daha az savunabiliyor ve sınırlayabiliyor. Ailelerine ve bakım kuruluşlarında kendilerine bakan kişilere fazlasıyla bağımlılar ama aynı zamanda çok sık ilişki kopmaları ve güvensiz bağlılıklar yaşıyorlar. Bakım sisteminin dışındaki insanlarla çok daha az bağlantı kurabiliyorlar ve bunu kendileri belirleyemiyor. Bu yüzden örneğin çocukların ve gençlerin normalde akranları ile yaptıkları tecrübe karşılaştırması eksik kalıyor. Yani: "... olması normal mi?" sorusunun cevabı, erişkin yaşlarda da rol oynayan bir başka konu: Bir engele sahip çocuklar ve gençler bağlamları her zaman anlayamayabiliyor ve belki de kendilerini iyi ifade edemiyorlar. Akranlarına göre çoğu zaman duygusal ve bilişsel olgunluk bakımından büyük bir fark var. Bu özellikle gençler arasındaki tacizlerde bir rol oynuyor. Bu yaşta da bilişsel bir olumsuzluğa sahip bir kızın veya oğlanın kendini savunması ve sınırlaması çok daha zor. Bu arada çeşitli ülkelerde yapılan araştırmalar, bir engele sahip oğlanların mağdur olma oranının da bariz şekilde arttığını gösteriyor.

Engelli insanların istismar deneyimleri erişkin yaşlarda kendini nasıl gösterebilir?

Bu geniş bir alan. Kısaca söylemek gerekirse, engelli insanlar için etkiler o kadar özgün değil. Bir insanda travma bozukluğu varsa, bu kendini gösteriyor, bir engelin olup olmaması pek bir şeyi değiştirmiyor. Örneğin bir ilişki kurma, belirli insanlara derin bir bağ kurma konusunda güçlüklerin yanında güçlü bir emniyet ve düzenlilik ihtiyacı ile de kendini gösteriyor. Çoğu zaman kendisinin ve diğer insanların sınırlarını algılama yetisi eksik. Kendi bedeni ile ilişkisi zor ilâ kendine zarar verici düzeyde olabiliyor. Göze batan davranışlar veya öğrenme güçlüğü de tersine şiddetin neden olduğu bir travmanın sonucu olabilir. Basitçe söylemek gerekirse: Stres yaşadığımızda, artık iyi öğrenemiyor ve işleyemiyoruz. Travma ağır bir strestir, bir acil durum modunda bulunuruz. Hayatta kalmak söz konusudur: Nasıl davranacağımıza, neyi algılayacağımıza, neye odaklanacağımıza veya neyi hedefli öğrenmek istediğimize karar veremeyiz. Travma tesirleri gelişmekte olan beyne ne kadar erken etki ederse, beynin belirli fonksiyonları o kadar az gelişebilir ve stres düzenleme yeteneğini de o kadar az geliştirebilir. Böylece mağdurlar daha sonra bunun sonuçlarıyla bir o kadar fazla mücadele etmek zorunda kalır.

Öğrenme güçlüğü olan insanlara karşı cinselleştirilmiş şiddet en çok nerede yaşanıyor? Failler kimlerdir?

Öğrenme güçlüğü olmayan insanlarda olduğu gibi cinselleştirilmiş şiddet çoğunlukla ailede veya birlikte yaşamda gerçekleşiyor; özellikle büyük güç dengesizlikleri olan ilişkilerde. "Suç yerleri" engelli yardım kuruluşları da olabilir, örneğin bir birlikte yaşam grubu veya bir atölye. Tacizler uzmanlardan da kaynaklanabilir, ancak çoğu zaman birlikte yaşam arkadaşları veya meslektaşlar arasında akran düzeyinde de gerçekleşiyor. Özellikle aktif yaşanan cinsel pedagojik yaklaşımlar ve sağlam iletişime sahip koruma konseptleri yoksa, zamanında müdahale etmek ve önlem amacıyla örneğin danışmanlık teklifleri yaratmak için gerekli hassasiyet eksiktir. Tabular ve kör noktalar daima potansiyel failler için niş alanlar oluşturur.

Öğrenme güçlüklerine sahip insanlar için danışma merkeziniz 2014 yılından bu yana Berlin'de faal. "Cesaret merkezi" adı nereden geliyor?

Cesaret bu konuda önemli bir rol oynuyor: Cinselleştirilmiş şiddet mağdurlarının çoğu kez yitirdikleri ve tekrar kazanmak istedikleri cesaret. Yardım eden olarak bizim doğru, bazen rahatsız edici adımları önermek ve bunda ısrarcı olmak için ihtiyacımız olan cesaret. Danışma merkezimizin psikolojik rehberi olarak cesaret, işte isim böyle oluştu.

Özellikle kriz anlarında insanın dışarıdan çare araması ve sadece kendi çevresinde kalmaması çok faydalıdır. Biz her şeye bağımsız bir gözle bakıyoruz ve durumu nötr bir şekilde düzenlemeye yardımcı olabiliriz.

Tekliften kimler yararlanıyor?

Öğrenme güçlüğü yaşayan insanlara danışmanlık yapıyoruz, yani mağdurlara ve yakınlarına olduğu gibi uzmanlara da. Her ikinci danışmanlık uzmanlarla gerçekleşiyor. Örneğin mağdur kendini ifade edemediğinde, etmek istemediğinde veya kendisine ne olduğunu yeterince anlamadığında. Bu sırada mağduriyetin akut olması veya daha eskiye dayanması önemli değildir. Yani bize, çocukluk veya gençlik yıllarında şiddet deneyimi yaşayan insanlar da başvurabilir. Kuruluşlara da danışmanlık yapıyoruz, örneğin koruma konseptlerini oluştururken.

Öğrenme güçlüklerine sahip insanlara özel danışma merkezlerinin olması neden önemli?

Gelecekte daha az böylesi özel yapılara ihtiyaç duyacağımızı umuyorum. Ancak bu yapıların azalması için yeterince bilgiye ve iyi hazırlanmış yardım tekliflerine ihtiyaç var. Böyle bir şey yıllar içerisinde birçok küçük adımda gelişir. Bu nedenle "Cesaret merkezi" gibi tekliflerin olması önemli. Örneğin günümüzde henüz tüm danışma merkezleri cinselleştirilmiş şiddet için tamamen engelsiz bir alan sunamıyor. "Cesaret merkezi"nde sadece tüm odalar değil, dilimiz ve yöntemlerimiz de engelsiz. Bilişsel olumsuzluğa sahip insanların yaşam dünyasını anlıyoruz. Mağdurlar istediğinde de destek sistemini danışmanlık hizmetine dahil ediyoruz.

Somut olarak nasıl yardım ediyorsunuz?

Danışmanlık, karşımızdakinin bireysel ihtiyaçlarına yönelik. Çoğu kez öncelikle hangi adımların önemli ve mümkün olduğu ele alınıyor. Bir travma sonrası stres bozukluğuna dair işaretler olup olmadığına da dikkat ediyoruz. Gerçi "Cesaret merkezi"nde terapi sunmuyoruz. Fakat gerektiğinde mağdurları belirli bir zaman boyunca istikrara kavuşturabiliyor ve eşlik edebiliyoruz. Bu sırada ilgilenen çevrenin de dahil edilmesi mantıklı olabilir.

Öğrenme güçlüğü olan insanların cinselleştirilmiş şiddetten korunması için hangi tedbirleri almak gerekir?

Ben özellikle cinsellik ve ilişki konusunda açık ve bilgilendirici bir yaklaşımı çok önemli buluyorum. Bunun okulda kabul görmüş olması harika olurdu. Yine entegrasyon yardımına büyük sorumluluk düşüyor: Bunun somut koruma yöntemlerine ve mutlaka cinsel pedagoji yöntemlerine de ihtiyacı var. Ancak bu konseptlerin bir kez kağıda dökülmesi yeterli değil. Bunlar sürekli güncellenmeli ve özellikle çalışanların yakınında bulundurulmalıdır.

Neden mağdurlara, yakınlarına veya uzmanlara cesaretlerini toplamasını ve merkezinizle irtibata geçmesini öneriyorsunuz?

Özellikle kriz anlarında insanın dışarıdan çare araması ve sadece kendi çevresinde kalmaması çok faydalıdır. Bunlar çoğu kez içinde bir çok bağlılık ve sadakat barındıran, karmaşık ve zor durumlardır. Biz her şeye bağımsız bir gözle bakıyoruz ve durumu nötr bir şekilde düzenlemeye yardımcı olabiliriz. Hem mağdurlar hem de yakınları veya uzmanlar şunu bilmeli: Sadece şiddet eylemi değil, bu ele alış biçimi de bir insanın yaşanan şeyle ne kadar iyi başa çıkabileceğine karar verir.